Niewiele można wywnioskować z etymologii nazwy, gdyż jej pochodzenie nie jest jasne. Rzekomo wywodzi się od nazwiska Francuza Chambeau, do czego odwoływali się autorzy słowników, ale w kolejnych wydaniach tego źródła nie powielali. Francuzi mówią na szambo fosse septique, więc nie jest to nazwa jednolita. W polskim rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, szambo jest określane jako zbiornik na nieczystości ciekłe.
By odpowiedzieć na pytanie: jak działa szambo, trzeba przede wszystkim wiedzieć, czym ono jest. To podziemny zbiornik przy gospodarstwach domowych, niepołączonych z kanalizacją miejską, zazwyczaj bezodpływowy, wykonany najczęściej z betonu, do którego przez wlot odprowadzane są ścieki z domowych urządzeń kanalizacyjnych. Wlot stanowią rury kanalizacyjne, połączone z urządzeniami domowymi (np. zlew, prysznic, wanna, muszla klozetowa). Wszystkie nieczystości z tych urządzeń spływają do zbiornika i pozostają w nim do czasu jego opróżnienia przez wóz asenizacyjny. Czyszczenie szamba jednak nie polega jedynie na regularnym opróżnianiu go, istotne jest ciągłe utrzymywanie w nim pożytecznej flory bakteryjnej. Szamba betonowe są trwałe, szczelne i wytrzymałe na obciążenia zewnętrzne. Od wewnątrz i na zewnątrz są pokryte podwójną warstwą masy izolacyjnej. Budowa szamba wymaga specjalistycznego sprzętu, ale obecnie nietrudno kupić również gotową konstrukcję.
Procesy biologiczne, które usuwają organiczne zanieczyszczenia poprzez przetrawienie ich przez mikroorganizmy, umożliwiają rozłożenie tych odpadów na prostsze związki chemiczne, łatwiej rozpuszczalne w wodzie i mniej zanieczyszczające środowisko. Betonowa budowa i konieczność pokrycia dodatkowymi warstwami izolacyjnymi wynika z zachodzących w szambie różnego rodzaju reakcji chemicznych.
Resztki żywnościowe przykładowo mocno je zanieczyszczają. Długi czas konieczny do rozłożenia tego typu zanieczyszczeń powoduje powstawanie osadów na dnie zbiornika, przez co zmniejsza się jego pojemność oraz często wydzielają się intensywniejsze, nieprzyjemne w zapachu gazy. Najogólniej rzecz ujmując, im mniej kłopotliwy jest stały odpad, który do niego wpada, tym mniejszym problemem będzie oczyszczanie szamba. Regularne stosowanie preparatów do systemów szambowych wspiera ten proces, także, w przypadku niektórych produktów, niwelując nieprzyjemną woń. Naukowo opracowane produkty bakteryjne (np. tabletki biologiczne do szamb) są najskuteczniejsze w oczyszczaniu szamba. Takie produkty zawierają odpowiednie szczepy bakterii, biorących czynny udział w procesie biodegradacji zawartości szamba, czyli rozkładu i likwidacji odpadów, zmniejszania pozostałości zanieczyszczeń oraz neutralizowania zapachów.
Brzydka woń spowodowana bywa wysysaniem wody z syfonów. Przyczyną tego efektu mogą być błędy w wykonaniu samej instalacji sanitarnej bądź źle działająca wentylacja. Z tego samego powodu szamba i przydomowe oczyszczalnie również mogą być przyczyną nieprzyjemnych aromatów w domu i na zewnątrz.
Mogą zostać zapchane mechanicznie, przez dostające się do nich elementy stałe, lub zapleśnieć, zwłaszcza podczas wysokich temperatur lub pory deszczowej. Część tłuszczu i resztek jedzenia osadza się jak kożuch we wnętrzu syfonu pod zlewem, gdzie szybko zaczyna gnić, wydzielając bardzo nieprzyjemny fetor. Powinien on zniknąć, gdy zaczniemy dbać o regularne czyszczenie umywalki, muszli klozetowej, brodzika i wanny oraz udrażnianie syfonów i niedopuszczanie do namnażania się drobnoustrojów. Zlew, brodzik i inne urządzenia podłączone do kanalizacji, muszą być czyste. W kuchni, jeśli nie będziemy dbać o czystość zlewu, bakterie będą namnażać się na jego powierzchni i w odpływie. Podobnie w przypadku innych urządzeń sanitarnych. Resztki jedzenia, ludzkiego naskórka, pot, fekalia a do tego wilgoć i ciepło, stanowią idealne środowisko dla rozwoju bakterii. Drobnoustroje rozwijając i rozmnażając się, wytwarzają gazy, a wilgoć i pleśń niszczą rury przy kranach i toaletach, czego efektem jest okropny zapach, który może się pogorszyć, jeśli bakterie będą się dalej rozwijać.
Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów środków chemicznych, które wlewa się do odpływów, aby je udrożnić i zapobiec lub zniwelować niechciane aromaty. Problem w tym, że produkty te mogą być żrące i szkodliwe zarówno dla zdrowia, jak i dla środowiska. Silne środki chemiczne mogą powodować korozję i niszczenie powierzchni rur, co sprzyja osadzaniu się tłuszczu i innych zanieczyszczeń. Dlatego zwalczanie uciążliwego fetoru z kanalizacji warto rozpocząć od zastosowania biologicznych preparatów – proszków, tabletek lub płynów zawierających między innymi pożyteczne bakterie i między innymi pożyteczne bakterie rozkładające ścieki rozkładające ścieki. Oprócz usuwania nieprzyjemnej woni zmniejszają one ilość osadów, udrażniają kanalizację i niszczą bakterie chorobotwórcze, a w przydomowych oczyszczalniach ścieków budują lub odbudowują florę bakteryjną zubożoną na przykład przez dłuższe przerwy w dostawie ścieków, stosowanie bakteriobójczych środków czyszczących albo zbyt dużą ilość odpadów